«Από τη γερμανική κατοχή στην απελευθέρωση της Αθήνας»*
Από τη Δρα Δέσποινα Αφεντούλη
«[…] Ο ελληνικός λαός γιορτάζει λοιπόν, την απελευθέρωσή του, πριν ακόμα οι Γερμανοί εκκενώσουν την Αθήνα.[…] Η βαριά σκιά των ημερών της κατοχής ανήκε πλέον στο παρελθόν. Ωστόσο, οι ζημιές που επέφερε η γερμανική κατοχή στην Ελλάδα και στον ελληνικό λαό ήταν ανυπολόγιστες. […]
Η Αθήνα ήταν μία από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που βίωσε σκληρές στιγμές από τον γερμανό κατακτητή, παράλληλα όμως, έγραψε και χρυσές σελίδες, λόγω της αντίστασης που επέδειξε. […] Η αντίσταση των Ελλήνων δεν κάμφθηκε ούτε την τελευταία χρονιά της κατοχής (1944), παρά το γεγονός ότι οι Γερμανοί προέβαιναν σε αποτρόπαιες πράξεις, βασανισμούς, φυλακίσεις, εκτελέσεις και μπλόκα.
Χιλιάδες ήταν οι απώλειες των ανθρωπίνων ζωών. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τους απαγχονισθέντες στην Καισαριανή από τους Γερμανούς λίγο πριν αποχωρίσουν τα γερμανικά στρατεύματα από την Αθήνα; Ποιος μπορεί να ξεχάσει, τα αναγνωρισμένα ολοκαυτώματα σε όλη την ελληνική επικράτεια, τις εκτελέσεις αμάχων, ακόμη και παιδιών, ως αντίποινα σε πράξεις αντίστασης του ελληνικού λαού;
Τα γερμανικά στρατεύματα άφηναν πίσω τους καμμένη γη. Τεράστιες οι υλικές καταστροφές καθ’όλη τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Ακόμα και όταν οι Αθηναίοι γιόρταζαν την απελευθέρωση, οι Γερμανοί αποπειράθηκαν να κάνουν δολιοφθορές […].
Στο πλαίσιο αυτής της ομιλίας, εστιάσαμε στην Αθήνα. Ας αναλογιστούμε όμως, τη συνεισφορά της Ελλάδας ευρύτερα στον αγώνα κατά του ναζισμού και φασισμού σε παγκόσμιο επίπεδο. Ας αναλογιστούμε τη συνολική ζημιά που άφησε η τριπλή κατοχή στην Ελλάδα και τι πέρασε ο ελληνικός λαός για να σταθεί και πάλι στα πόδια του.
Η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας ενώ προσπαθεί να αποκηρύξει το ναζιστικό παρελθόν της, αρνείται ταυτόχρονα να τηρήσει τις υποχρεώσεις της προς την Ελλάδα ως προς τις γερμανικές οφειλές, τόσο από το κατοχικό δάνειο, όσο και από τις πολεμικές αποζημιώσεις από τις θηριωδίες που προκάλεσαν τα στρατεύματα της γερμανικής κατοχής.
Βάσει του διεθνούς δικαιού, τρεις είναι οι κατηγορίες των διεθνών εγκλημάτων: εγκλήματα κατά της ειρήνης, εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Στην περίπτωση της Ελλάδας, έχουν διαπραχθεί και οι τρεις κατηγορίες εγκλημάτων. Πώς μπορεί άραγε, να υπάρξει ουσιαστική συμφιλίωση μεταξύ των λαών όταν δεν τηρείται η Διεθνής και Ευρωπαϊκή Νομιμότητα από όλα τα κράτη;
Ακόμη και σήμερα, όμως, σε πολλές χώρες ευδοκιμούν ακροδεξιά μορφώματα και ο εθνικισμός ως συνέπεια της κρίσης της νομιμότητας των κομμάτων λόγω του τρόπου διαχείρισης κυρίως, της οικονομικής κρίσης. Ποιο είναι το μέλλον της Ευρώπης, με την άνοδο της Ακροδεξιάς; Ποιες θα είναι οι συνέπειες στην Ευρώπη, όταν η νοοτροπία του συμβιβασμού αντικατασταθεί από σφοδρές συγκρούσεις και όταν εκδηλώθούν τα αντικρουόμενα συμφέροντα μεταξύ των λαϊκιστών εκπροσωπών τους; […]
Και επειδή όλοι γνωρίζουμε τις συνέπειες του εμφυλίου που ακολούθησε λίγο μετά την απελευθέρωση της Αθήνας από τη γερμανική κατοχή, θα ήθελα να τονίσω ότι κρίσεις – οικονομικές, κοινωνικές, εθνικές, πολιτικές – πάντοτε θα υπάρχουν. Και όσο υπάρχουν κρίσεις, τόσο υπάρχει ο κίνδυνος να εργαλειοποιείται ο φόβος – πραγματικός ή πλασματικός – στην άσκηση πολιτικής, ως απειλή ή και ως αφύπνιση.
Ο εθνικισμός, η άνοδος της ακροδεξιάς και του λαϊκισμού, χωρίς πολιτικό πρόγραμμα, αποτελούν σοβαρά επιζήμια ζητήματα στη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Οι πολιτικές λύσεις σε διεθνή ζητήματα, προϋποθέτουν την ειλικρινή συνεργασία και όχι, την εσωστρέφεια και την απομόνωση.
Όμως, πέρα από την ευθύνη που φέρουν οι πολιτικές ηγεσίες, υπάρχει και η ατομική ευθύνη. […] Είναι χρέος μας, ιδιαίτερα σε δύσκολες στιγμές για τη χώρα μας, να εστιάζουμε όχι σε αυτά που μας διχάζουν, αλλά σε αυτά που μας ενώνουν. […]
Η σημερινή εκδήλωση φωτίζει ακριβώς τα θαύματα που μπορεί να πετύχει ο Ελληνισμός όταν είναι ενωμένος για έναν κοινό καλό σκοπό. Μνημονεύουμε τις θυσίες όσων αγωνίστηκαν για την ελευθερία, που υπερασπίστηκαν την πατρίδα, που ποτέ δεν έπαψαν να ελπίζουν στον αγώνα για τη δικαιοσύνη. Με τον ηρωισμό τους επιβεβαίωσαν για άλλη μια φορά, το «Θέλει αρετήν και τόλμην Η ελευθερία», του ποιητή μας, Ανδρέα Κάλβου. […]»
*Απόσπασμα της ομιλίας, με τίτλο «Από τη γερμανική κατοχή, στην απελευθέρωση της Αθήνας», η οποία εκφωνήθηκε από τη δημοσιογράφο-κοινωνιολογό, Δρα Δέσποινα Αφεντούλη, ως κεντρική ομιλήτρια της επετειακής εκδήλωσης, για την 78η επέτειο της Απελευθέρωσης της Αθήνας, του Συλλόγου Αθηναίων Νέας Υόρκης στις 6 Νοεμβρίου 2022 στο Αρχιεπισκοπικό Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο (Αστόρια, ΝΥ). Δείτε ολόκληρη την ομιλία στο επίσημο κανάλι της Δρος Δέσποινας Αφεντούλη στο YouTube: